เว็บบล็อคเพื่อการศึกษา กิตติพศ

ค่าวซอ เป็นคำประพันธ์ภาคเหนือรูปแบบหนึ่ง เจริญรุ่งเรืองราว พ.ศ 2300-2470 คำว่าค่าวซอ มีความหมาย 2 นัย คือ หมายถึง ฉันทลักษณ์ค่าวซออย่างหนึ่ง และหมายถึง วรรณกรรมประเภทค่าวซอ  นิยมนำมาอ่านในที่ประชุมชน เรียกว่า เล่าค่าว หรือใส่ค่าวเนื้อเรื่องเป็นนิทานพื้นบ้าน เป็นที่นิยมของชาวบ้าน เพราะได้ฟังเสียงไพเราะจากผู้อ่านและได้รับความเพลิดเพลินจากเนื้อเรื่องนิทาน การอ่านค่าวนิยมในงานขึ้นบ้านใหม่ งานแต่งงาน บวชลูกแก้ว (บวชเณร) และงานปอยเข้าสังข์ (งานทำบุญอุทิศส่วนกุศลแก่ผู้ล่วงลับ) ตัวอย่างวรรณกรรมค่าวซอที่สำคัญ เช่น วรรณพราหมณ์ หงส์หิน จำปาสี่ต้น บำระวงศ์หงส์อำมาตย์ เจ้าสุวัตรนางบัวคำ ชิวหาลิ้นคำ เป็นต้น

1.เติงตอนมาแล้ว ขอแจวจากจ๋ร อยากกิ๋นเข้าตอน ออนจรบ่หน้อย ใค่กิ๋นลาบปล๋า หลู้ส้าปล๋าก้อย ต๋ามหมูฮิมดอย แง่มนี้   เจ้าหมู่เขาจ๋า ว่าอย่าเซ้าซี้ กิ๋นต๋ำหมู่นี้ เอาเอย กิ๋นก้วยเตี๋ยวเตอะ เปื่อเลอะ อ้ายเหย เอาเลยต๋ามเลย กิ๋นก้วยเตี๋ยวแห้งๆ 2.กิ๋นก้วยเตี๋ยวแห้ง กู้กับแคบหมู สูเจ้ากึ๊ดดู  น้ำป๋ายังซด ลืนบ่ลงคอ แอวงอห่อก้ด จื่นใจ่แต้น้ำ  ซ่วยมือ.... 3.สาคารวะ พบปะอาจารย์ แสนสุขจื่นบาน อาจารย์มาถ้อง กวีค่าวสาร โบราณเก่าก้อง สืบสานทำนอง ก่อนกี้ กวีค่าวเหย อย่าเลยหลีกลี้ จ่วยกั๋นอย่างอี้ เนอนาย ยินดียิ่งแล้ว พี่แก้วสหาย ตั๋วข้าคนจาย สุขใจ๋เจิดจ้าๆ 4.กิ๋นโก้ยเต๋วมา ตี่ข้างถนน มีแต่ผู้คน เป่อเล๊อะ มากมี ผมสั่ง เส้นไหญ่ กับใส้หมูล้วน เปื่อนผมก่อจวน เอาเส้นเล็กบ๋อ เจ้าของร้านว่า เลือกเอาเหียยั่ง ตั๋วเปิ่นจะฟั่ง ไปเก้บ สะตางค์ ผมเอาเส้นเล็ก กับลูกจิ้นป๋า เปิ่นก่อบอกว่า จิ้นป๋าบะหมี อั้นเอาเนื้อเปิ่ย ปี้อ้ายเจ้าเหย เปิ่นฟั่ง ซักกำก่อมา กับโก้ยเต๋วนั้น ตัวผมก่อหัน ว่าเป๋นเส้นใหญ่ จะไดหละปี้ ตี้ผมสั่งไว้ บะไจ้เส้นใหญ่ ปี้เหย กิ๋นไปเต๊อะน้อง ลงต้องเหมือนกั๋น จะเอาแคบมัน แอมเอา มันก่อล...

ก้นหม้อบ่ฮ้อน บ่เป็นแต่ไห มันเป็นแต่ไฟ บ่าใจ้กับหม้อ (อย่าด่วนตัดสิน สาเหตุของปัญหา ควรพิจารณาให้รอบคอบเสียก่อน) กบไกล้ปากงู หนู้ใกล้บอกไม้ ชิ้นเกลือดังแมว (ชายหยิงที่อยู่ใกล้ชิดกันมาก ย่อมยากที่จะหักใจ) กล้วยคาง่าม ง่ามคากล้วย ( คนเราต้องพึ่งพาอาศัยกัน) กิ๋นแล้วหื้อเก็บ เจ็บแล้วหื้อจำ (ให้รู้จักเก็บและจดจำประสบการณ์เอาไว้) กิ๋นหวอม ผอมจ้อค่อ (ทุ่มเททำอะไรลงไปแล้วไม่มีอะไรดีขึ้น) เก็บผักหลวดหักหลัว ตกขัวหลวดอาบน้ำ (รู้จักใช้ประโชชน์ที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์จะไม่เสียเวลา) เก็บผักหื้อเอาตึงเครือ เก็บบ่าเขือหื้อเอาตึงขวั๊น (ทำอะไรให้เรียบร้อย อย่าเอาส่วนที่มีประโยชน์แล้วทิ้งส่วนอื่นไว้ ) เกิดเป็นคนขึ้นห้วยหื้อสุด ขุดฮูไหนหื้อตึก (ทำให้ถึงที่สุด ) แก่นตาควักออก เอาบ่ากอกเข้ายัด (ของมีค่าอยู่กับตนไม่รู้จักใช้ แต่ไปหาสิ่งไร้ค่ามาแทน) แก่เพราะกิ๋นข้าว เฒ่าเพราะเกิดเมิน ( คนสูงอายุที่มีคุณค่าสมกับวัย) ไก่เกยจน คนเกยฟ้อน (ตนที่มีประสบการณ์ย่อมย่อมทำงานที่เคยทำมาแล้วได้) ของกิ๋นลำอยู่ที่คนมัก ของจักฮักอยู่ที่เปิงใจ (อะไรดีไม่ดีอยู่ที่ใจ) ขอนบ่มีเห็ด ไผตึงบ่เข้าไกล้ ( สิ่งที่ไม่มีประโยชน์ย่อมไม่มี...